Trong tiếng Việt, tên của các quốc gia và tổ chức chính trị trên thế giới được dịch hoặc phiên âm một cách khá tùy tiện. Đặc biệt, tên gọi Liên Xô thậm chí có thể nói là được dịch mà gần như là được đặt lại một cách cẩu thả.
Thể chế này vốn có tên gọi đầy đủ trong tiếng Nga là
Союз советских социалистических республик (СССР),
gọi tắt là Советский союз. Người Anh dịch rất chính xác là (the) Union of Soviet Socialist Republics (USSR), gọi tắt là Soviet Union.
Cần nói rằng từ đặc trưng nhất trong tên gọi của thể chế này là từ “советский”. Nó nói lên bản chất của cái quốc gia (hay liên minh) mà người sáng lập ra nó, Vladimir Ilyich Lenin, muốn nó có. Đó là “Вся власть советам” – toàn bộ quyền lực thuộc về các “совет”. Nghĩa của từ “совет” này là “hội đồng”. Như vậy, советская республика là nước cộng hòa theo chế độ mà quyền lực nằm trong tay các nhóm người được gọi là hội đồng, giống như “hội đồng nhân dân” ở VN, mà về lý thuyết là được dân bầu. Советский союз là một liên minh của các nước cộng hòa như vậy.
Danh từ “совет” và tính từ “советский” từ trước đến nay vẫn được phiên thành “xô-viết” hoặc “xô viết” (viết hoa hoặc không). Tuy nhiên, ngày nay thì cái lối phiên âm này đã không còn phù hợp nữa, và xu hướng dùng cách phiên âm tiếng Nga như của trang mạng Wikipedia đang ngày càng được thừa nhận rộng rãi. Nhưng cũng cần nói thêm rằng nguyên âm tiếng Nga “e” (theo mẫu tự tiếng Nga) nếu ở đầu một từ hoặc sau nguyên âm thì được phiên thành “ye” (mẫu tự Latin), còn nếu ở sau phụ âm thì được phiên thành “e” (mẫu tự Latin). Như vậy, phiên “совет” thành “soviet” cũng là trái lệ, phiên đúng lệ phải thành “sovet”. Phiên thành “soviet” là thói quen đã hình thành từ nhiều thập niên, và ngày nay được chấp nhận như một ngoại lệ. Tiếp tục đọc
daohieu.wordpress.com 